KỶ NIỆM 46 NĂM VIỆT NAM LÀ THÀNH VIÊN CỦA LIÊN HỢP QUỐC – TỔ CHỨC QUỐC TẾ LỚN NHẤT TOÀN CẦU

Hữu Nghị

Liên hợp quốc là tổ chức quốc tế lớn nhất toàn cầu. Mục đích chính của Liên hợp quốc là thiết lập, duy trì hòa bình và công bằng trên thế giới. Từ 25/4 đến 26/6/1945, đại biểu 50 nước họp tại Xan Phranxixcô (Mỹ) thông qua Hiến chương thành lập Liên hợp quốc. Ngày 24/10/1945, Hiến chương chính thức có hiệu lực (được coi là “Ngày Liên hợp quốc”). Trụ sở đặt tại Niu Oóc (Mỹ).

Khi các nước Đồng minh thành lập LHQ với khóa họp đầu tiên ngày 10/01/1946 tại London, ngày 14/01/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhân danh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nộp đơn xin gia nhập LHQ. Do bối cảnh lịch sử thời điểm đó nên việc gia nhập LHQ chưa thể thực hiện được. Ngày 27/01/1973, Hiệp định Paris về Việt Nam được ký kết, khẳng định “Hoa Kỳ và các nước khác tôn trọng độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của nước Việt Nam”. Ngày 30/4/1975, chiến dịch Hồ Chí Minh kết thúc thắng lợi, miền Nam được hoàn toàn giải phóng. Một nghị quyết được 123 nước bỏ phiếu thuận, không phiếu chống, Mỹ và một số nước theo Mỹ bỏ phiếu trắng, đề nghị Hội đồng Bảo an “xem xét lại ngay và thuận lợi việc Việt Nam tham gia LHQ”. Tuy nhiên, tại Hội đồng Bảo an, đại biểu Mỹ đã dùng quyền phủ quyết của Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an để ngăn cản.

Dù chưa được là thành viên chính thức của Liên hợp quốc trong năm đó, nhưng Việt Nam vẫn được Đại Hội đồng LHQ và cộng đồng quốc tế hoan nghênh. Sau 2 năm, ngày 20/9/1977, ngay sau khi Đại Hội đồng khóa 32 LHQ thông qua Nghị quyết số 2 (NQ 32/2) kết nạp Việt Nam làm thành viên thứ 149. Đây là một mốc son lịch sử đánh dấu sự ghi nhận của tổ chức toàn cầu lớn nhất hành tinh và cộng đồng quốc tế đối với một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, tự do và dân chủ.

Những đóng góp của Việt Nam khi là thành viên chính thức của Liên Hiệp Quốc:

Thứ nhất, Việt Nam luôn hoạt động tích cực cho sự nghiệp hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới.

Ngay từ những ngày đầu tham gia Liên hợp quốc, Việt Nam đã chủ động đóng góp tiếng nói về những vấn đề liên quan đến hòa bình, ổn định, hợp tác ở Đông Nam Á. Với vai trò đoàn kết, Việt Nam là nhân tố thúc đẩy sự phát triển và tăng cường vị thế của ASEAN, góp phần quan trọng vào việc đưa Đông Nam Á từ một khu vực bị chia rẽ, đối đầu bởi chiến tranh thành một khu vực hòa bình, hợp tác và phát triển năng động. Đồng thời, Việt Nam tích cực cùng nhiều quốc gia thành viên thúc đẩy Liên hợp quốc thông qua các nghị quyết, quyết định cùng các biện pháp cụ thể nhằm phát huy vai trò của Liên hợp quốc trong công cuộc gìn giữ hòa bình, an ninh quốc tế. Việt Nam luôn ủng hộ các mục tiêu hàng đầu của Liên hợp quốc, như duy trì hòa bình và an ninh, chống chạy đua vũ trang, giải trừ quân bị, ngăn ngừa và giải quyết các tranh chấp, xung đột bằng biện pháp hòa bình, tăng cường quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc. Việt Nam cũng là nước tham gia ký kết nhiều điều ước quốc tế do Liên hợp quốc tổ chức.

Với tư cách là thành viên của Công ước Cấm vũ khí hóa học (CWC) năm 1998, tham gia đàm phán và là một trong những nước đầu tiên ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) năm 1996, tham gia và trở thành thành viên của Hội nghị giải trừ quân bị (CD) năm 1996; tham gia quá trình chuẩn bị cho các hội nghị lớn của Liên hợp quốc, như Hội nghị Kiểm điểm NPT, Hội nghị về chống buôn bán bất hợp pháp vũ khí nhỏ... cho thấy sự chủ động, tích cực xuyên suốt của Việt Nam đóng góp vào công việc chung của Liên hợp quốc. Đặc biệt, trong suốt nhiệm kỳ là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an (nhiệm kỳ 2008 - 2009) với hai lần đảm nhiệm vị trí Chủ tịch Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã thể hiện tốt vai trò của mình, từ việc điều hành các cuộc họp quan trọng của Hội đồng Bảo an, tạo dựng sự đồng thuận cao trong hầu hết các cuộc họp nghị quyết mà Hội đồng đã thông qua, cho đến việc đề xuất nhiều sáng kiến quan trọng, như tổ chức thảo luận mở về tình hình Trung Đông, về vấn đề hòa bình và an ninh... Sáng 7-6 (giờ địa phương), tại Trụ sở Liên hợp quốc tại Niu Oóc, Hoa Kỳ, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã bầu Việt Nam làm Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2020-2021 với số phiếu ủng hộ cao kỷ lục, 192 trên tổng số 193 phiếu. Điều này cho thấy sự tham gia, đóng góp hiệu quả và có trách nhiệm của Việt Nam trong công cuộc gìn giữ hòa bình và an ninh thế giới, góp phần giải quyết nhiều vấn đề quan trọng của thế giới và khu vực, đấu tranh bảo vệ các lợi ích quốc gia trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giải quyết hòa bình các tranh chấp, bảo đảm lợi ích chính đáng của các thành viên.

Ngay từ năm 1996, Việt Nam đã có những đóng góp đối với Quỹ hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, thể hiện trách nhiệm đối với cộng đồng quốc tế nói chung và đối với việc bảo vệ hòa bình, an ninh thế giới nói riêng. Tham gia vào lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc là một bước tiến mới của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế, thể hiện vai trò và nghĩa vụ của một thành viên Liên hợp quốc, đóng góp thiết thực vào hòa bình và an ninh thế giới.

Thứ hai, hoàn thành tốt các công việc của một quốc gia thành viên Liên hợp quốc.

Với tư cách một thành viên Liên hợp, Việt Nam luôn cố gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, tích cực tham gia các cơ chế hoạch định chính sách, các diễn đàn do Liên hợp tổ chức, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức Liên hợp quốc xây dựng các chương trình hợp tác hiệu quả và ngày càng mang tính chiến lược lâu dài, toàn diện, chủ động đưa ra nhiều sáng kiến mới. Với ý thức trách nhiệm cao đối với vấn đề cải tổ Liên hợp quốc, Việt Nam thể hiện sự chủ động, tích cực trong việc triển khai thí điểm mô hình “Một Liên hợp quốc” trong khuôn khổ Sáng kiến thống nhất hành động của Liên hợp quốc. Và thực tế những năm qua, sáng kiến này đã có những thành công nhất định, tăng cường tính gắn kết và nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ Việt Nam của hệ thống các tổ chức Liên hợp quốc. Đây cũng là những đóng góp thiết thực của Việt Nam vào quá trình cải tổ hệ thống Liên hợp quốc hiện nay và là nền tảng cho khuôn khổ hợp tác ngày càng hiệu quả hơn giữa Việt Nam và Liên hợp quốc trong thời gian tới. Ngôi nhà chung Liên hợp quốc tại Việt Nam là Ngôi nhà chung đầu tiên của Liên hợp quốc trên thế giới, chính là đóng góp cụ thể, nổi bật của Việt Nam vào công cuộc cải tổ Liên hợp quốc.

Có thể nói, chặng đường tham gia đóng góp của Việt Nam trong Liên hợp quốc là sự thể hiện sinh động chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa của Đảng và Nhà nước Việt Nam; khẳng định cam kết của Việt Nam đóng góp tích cực, xây dựng, hợp tác và có trách nhiệm vào các hoạt động của Liên hợp quốc vì lợi ích phát triển chung của thế giới; đồng thời cũng thể hiện sự vận dụng và sáng tạo có hiệu quả các bài học của thời kỳ đổi mới, tạo ra những điều kiện thuận lợi để Việt Nam nâng cao uy tín và vị thế trên trường quốc tế. Liên hợp quốc và cộng đồng quốc tế nhiều lần đánh giá cao sự đóng góp nhiều mặt của Việt Nam, coi Việt Nam là quốc gia sử dụng hiệu quả nhất nguồn vốn hỗ trợ phát triển, triển khai thành công các chương trình của Liên hợp quốc, như các dự án về dân số và trẻ em, bình đẳng giới, xóa đói, giảm nghèo, hợp tác ba bên, trở thành quốc gia đi đầu trong việc thực hiện các mục tiêu do Liên hợp quốc đề ra, như hoàn thành trước thời hạn nhiều mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ (MDG) cũng như việc tích cực thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDG).

Tham gia vào tổ chức quốc tế lớn nhất toàn cầu là lựa chọn đúng đắn của Đảng, Bác Hồ và Nhà nước ta, thông qua các diễn đàn song phương, đa phương trong giải quyết các vấn đề quốc tế. Chúng ta thể hiện được quan điểm, lập trường, trách nhiệm về các vấn đề chung. Qua đó vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc ngày càng được nâng cao. Tính đến ngày 01/02/2023 Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 192 nước trên thế giới (bao gồm 190/193 nước thành viên của Liên hợp quốc). Đặc biệt Việt Nam có quan hệ tốt với cả 5 nước là ủy viên thường trực Liên hợp quốc. Là đối tác chiến lược toàn diện với 6 quốc gia lớn trên thế giới.

Những đóng góp của Việt Nam trong 46 năm qua góp phần củng cố, duy trì, bảo vệ môi trường hòa bình chung trong khu vực cũng như trên thế giới, góp phần khẳng định tư cách là một quốc gia độc lập, bình đẳng trong cộng đồng quốc tế, đấu tranh và bảo vệ các quyền dân tộc trên các diễn đàn quan trọng của thế giới. Đồng thời, góp phần quan trọng đưa kinh tế Việt Nam hội nhập nền kinh tế khu vực và thế giới.